Mathematics and metaphysics: The history of the Polish philosophy of mathematics from the Romantic era
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
The Polish philosophy of mathematics in the 19th century is not a well-researched topic. For this period, only five philosophers are usually mentioned, namely Jan Śniadecki (1756–1830), Józef Maria Hoene-Wroński (1776–1853), Henryk Struve (1840–1912), Samuel Dickstein (1851–1939), and Edward Stamm (1886–1940). This limited and incomplete perspective does not allow us to develop a well-balanced picture of the Polish philosophy of mathematics and gauge its influence on 19th- and 20th-century Polish philosophy in general. To somewhat complete our picture of the history of the Polish philosophy of mathematics in those times, we here present the profiles of some lesser-known Polish Romantic philosophers of the 19th century, namely Karol Libelt, Bronisław Trentowski, and Józef Kremer. We discuss their contributions to the philosophy of mathematics and their metaphysical perspectives, and we also show how their metaphysical ideas have found some continuity in the studies of some Catholic philosophers.
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
References
Bieliński, J., 1890. Stan nauk matematyczno-fizycznych za czasów wszechnicy wileńskiej. Warszawa: Druk. J. Sikorski.
Fries (Jakób Fryderyk), 1862. Encyklopedyja powszechna. Tom 9: Flem.-Glin. Warszawa: Nakład, druk i własność S. Orgelbranda, p.327.
Głombik, C., 1973. Człowiek i historia; studium koncepcji filozoficznej Stefana Pawlickiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Heller, M., 2019. How is philosophy in science possible? Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce) [Online], (66), pp.231–249. Available at: <https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/482> [visited on 6 October 2021].
Heller, M. and Mączka, J., 2007. Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. Vol. 1. Kraków; Tarnów: OBI-Biblos, pp.5–40.
Hoene-Wroński, J.M., 1811. Introduction à la philosophie des mathématiques, et technie de l’algorithmie [Online]. Paris: Chez Courcier, Imprimeur-Libraire pour les Mathématiques. Available at: [visited on 25 July 2017].
Hoene-Wroński, J.M., 1814. Philosophie de l’infini, contenant des contreréflexions sur la métaphisique du calcul infinitésimal. Par Hoëné Wronski [Online]. Paris: de l’imprimerie de P. Didot l’ainé. Available at: <http://archive.org/details/bub_gb_KLuy_Fz7waMC> [visited on 25 July 2017].
Hoene-Wroński, J.M., 1820. Address of M. Hoene Wronski to the British Board of Longitude upon the actual state of the mathematics, their reform and upon the new celestial mechanics, giving the definitive solution of the problem of longitude, tr. by W. Gardiner.
Jadacki, J.J., 1997. Warsaw: The Rise and Decline of Modern Scientific Philosophy in the Capital City of Poland. In: R. Poli, ed. In itinere: European cities and the birth of modern scientific philosophy, Poznań studies in the philosophy of the sciences and the humanities 54. Amsterdam; Atlanta, GA: Rodopi, pp.145–160.
Jarkowski, W., 1805. Mowa Woyciecha Jarkowskiego do uczniów przy rozpoczęciu kursu w dniu 2. miesiąca października 1805 roku w Krzemieńcu miana [Online]. Poczajów. Available at: <https://polona.pl/item/mowa-woyciecha-jarkowskiego-do-uczniow-przy-rozpoczeciu-kursu-w-dniu-2-miesiaca,OTI5MDQwMDE/> [visited on 4 November 2021].
Jaroński, F., 1812. O filozofii. Kraków: Drukarnia Akademicka.
Jaworski, W., 1997. Z dziejów filozofii w Polsce 1804-1817: M. W. Voigt, F. Jaroński, J. Sołtykowicz, F. Wigura, Biblioteka "Końca Wieku". Kraków: "Abrys".
Kępa, Z., 2000. Ks. Stefana Pawlickiego studium przyrody. Studia Warmińskie [Online], 37, pp.425–460. Available at: .
Kochański, A.A., 2005. Korespondencja Adama Adamandego Kochańskiego SJ (1657–1699). Ed. by B. Lisiak and L. Grzebień, Źródła do Dziejów Kultury. Kroniki i Listy nr 1. Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna "Ignatianum" : Wydawnictwo WAM.
Kochański, A.A. and Leibniz, G.W., 2019. Korespondencja Adama Adamandego Kochańskiego i Gottrieda Wilhelma Leibniza z lat 1670–1698 (D. Sieńko, Trans.). Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Kraszewski, J.I., 1847. System trentowskiego, treścią i rozbiorem analytyki loicznej. Lipsk: Księgarnia Zagraniczna (F.A. Brockhaus).
Kraszewski, J.I., 1862. System Trentowskiego treścią i rozbiorem analityki logicznej okazany. Wydanie nowe. Bruksela: Z. Gerstmann.
Kremer, J., 1835a. Rys filozoficzny umiejętności. Część I: Zasada logiki. Kwartalnik Naukowy Wydawany w Połączeniu Prac Miłośników Umiejętności, 1(1), pp.44–63.
Kremer, J., 1835b. Rys filozoficzny umiejętności. Część II: Zasada filozofii natury. Kwartalnik Naukowy Wydawany w Połączeniu Prac Miłośników Umiejętności, 1(2), pp.205–254.
Kremer, J., 1849. Wykład systematyczny filozofii obejmujący wszystkie jéj części w zarysie: Tom 1. Fenomenologia. Logika. Kraków: Nakładem Autora w Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Krusinski, J., 1806. O sposobach pożytecznego uczenia się nauk matematycznych. Dziennik Wileński, 4(11), pp.44–85.
Leo XIII, 1879. Aeterni Patris: Encyclical of Pope Leo XIII on the Restoration of Christian Philosophy [Online]. Available at: <http://w2.vatican.va/content/leo-xiii/en/encyclicals/documents/hf_l-xiii_enc_04081879_aeterni-patris.html> [visited on 16 April 2019].
Libelt, K., 1838. Filologia, filozofia i matematyka, uważane jako zasadnicze umiejętności naukowego wychowania. Tygodnik Literacki: poświęcony literaturze, sztukom pięknym i krytyce, 1, 2(17-20, 28-29, 13-16). Ed. by A. Woykowski, pp.131–132, 142–143, 147–148, 156, 219–221, 228, 101–102, 109–110, 117–118, 126–127.
Libelt, K., 1842. Filozofia sztuk pięknych. Biblioteka Warszawska, 4, pp.62–109.
Libelt, K., 1844. Wykład matematyki dla szkół gimnazyalnych [Online]. Vol. 1-2. Poznań: Nakładem i drukiem N. Kamieńskiego i Spółki. Available at: <http://www.wbc.poznan.pl/Content/119903>.
Libelt, K., 1845. Filozofia i krytyka. T. 1. 1st ed. Poznań.
Libelt, K., 1850. Filologia, filozofia i matematyka, uważane jako zasadnicze umiejętności naukowego wychowania. Pisma pomniejsze Karola Libelta. Tom III [Online]. Poznań: W Księgarni N. Kamieńskiego i Spółki, pp.223–282. Available at: <https://books.google.pl/books?id=8KwwAAAAYAAJ>.
Libelt, K., 1874. Filozofia i krytyka. T. 1 [Online]. 2nd ed. Poznań: Nakładem Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego. Available at: <http://archive.org/details/filozofiaikrytyk01libe> [visited on 19 July 2017].
Majorkiewicz, J., 1847. Historya, literatura i krytyka. W druk. Kommissyi Rządowej Sprawiedliwości.
Morawski, M.I., 1877. Filozofia i jej zadanie. Lwów: Nakł. Autora w Drukarni Ludowej.
Morawski, M.I., 1887. Celowość w naturze: studyum przyrodniczo-filozoficzne. Kraków: Druk Wł. L. Anczyca i Spółki.
Morawski, M.I., 1891. Celowość w naturze: studyum przyrodniczo-filozoficzne. Wydanie drugie przerobione. Kraków: Druk Wł. L. Anczyca i Spółki.
Morawski, M.I., 1899. Filozofia i jej zadanie. Wyd. 3, niezm. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska.
Mróz, T., 2008. Metoda historii filozofii wedle Stefana Pawlickiego. Rocznik Historii Filozofii Polskiej [Online], 1, pp.141–162. Available at: <http://publikacje.uz.zgora.pl:7777/skep/docs/F12208/r1-4%5B1%5D.pdf>.
Murawski, R., 2004. Philosophical reflection on mathematics in Poland in the interwar period. Annals of Pure and Applied Logic [Online], 127(1-3), pp.325–337. Available at: https://doi.org/10.1016/j.apal.2003.11.026 [visited on 20 July 2017].
Murawski, R., 2014. The Philosophy of Mathematics and Logic in the 1920s and 1930s in Poland, Science networks and historical studies 48. Basel: Birkhäuser.
Nowiny, 1845. Przegląd Naukowy Literaturze, Wiedzy i Umnictwu Poświęcony.
Pawlicki, S.Z., 1878. Kilka uwag o podstawie i granicach filozofii [Online]. Kraków: Nakł. Księgarni S. A. Krzyżanowskiego. Available at: <http://rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=15111>.
Pawlicki, S.Z., 1903. Historya filozofii greckiej od Talesa do śmierci Arystotelesa. T. 2, cz. 1 [Online]. G. Gebethner i Spółka. Available at: <http://mbc.malopolska.pl/Content/18081/>.
Polak, P., 2016. Philosophy in science – a case study of the reception of the Special and the General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925. Studia Historiae Scientiarum [Online], 15, pp.245–273. Available at: https://doi.org/http://dx.doi.org/10.4467/23921749SHS.16.010.6153.
Polak, P., 2017. Rola Stefana Z. Pawlickiego (1839–1916) w kształtowaniu się krakowskiego ośrodka filozofii przyrody. In: P. Polak, J. Mączka and W.P. Grygiel, eds. Oblicza filozofii w nauce: księga pamiątkowa z okazji 80. urodzin Michała Hellera. Kraków: Copernicus Center Press, pp.85–132.
Polak, P., 2019a. Nauka w oczach erudytów. Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce) [Online], (66), pp.305–309. Available at: <https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/487> [visited on 23 September 2019].
Polak, P., 2019b. Philosophy in science: A name with a long intellectual tradition. Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce) [Online], (66), pp.251–270. Available at: <https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/472> [visited on 6 October 2021].
Pragacz, P., 2007. Notes on the Life and Work of Józef Maria Hoene-Wroński. Algebraic Cycles, Sheaves, Shtukas, and Moduli [Online], Trends in Mathematics. Basel: Birkhäuser, pp.1–20. Available at: https://doi.org/10.1007/978-3-7643-8537-8_1 [visited on 25 July 2017].
Pulte, H., 2013. J. F. Fries’ Philosophy of Science, the New Friesian School and the Berlin Group: On Divergent Scientific Philosophies, Difficult Relations and Missed Opportunities. In: N. Milkov and V. Peckhaus, eds. The Berlin Group and the Philosophy of Logical Empiricism [Online], Boston Studies in the Philosophy and History of Science. Dordrecht: Springer Netherlands, pp.43–66. Available at: https://doi.org/10.1007/978-94-007-5485-0_3 [visited on 2 November 2021].
Roskal, Z.E., 1994. Jana Śniadeckiego filozofia matematyki. Roczniki Filozoficzne / Annales de Philosophie / Annals of Philosophy [Online], 42(3), pp.23–34. Available at: <https://www.jstor.org/stable/43409629> [visited on 26 October 2021].
Rzesiński, J.K.H.S., 1837. W. B. Tennemanna rys historyi filozofii. Według przerobienia A. Wendta. Tom2: Historya filozofii nowożytnej. Kraków: Red. Kwartalnik Nauk.
Straszewski, M., 1875. Jan Śniadecki: jego stanowisko w dziejach oświaty i filozofii w Polsce. Kraków: Akademia Umiejętności w Krakowie.
Struve, H., 1881. Życie i prace Józefa Kremera jako wstęp do jego dzieł [Online]. Warszawa: Nakład i druk S. Lewentala. Available at: <http://dir.icm.edu.pl/Zycie_i_prace_Jozefa_Kremera/> [visited on 19 September 2017].
Tatarkiewicz, W., ed., 1970. Jakiej filozofii Polacy potrzebują, Biblioteka Klasyków Filozofii. Pisarze Polscy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Trentowski, B.F., 1842a. Chowanna czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży. T. 1. Poznań: Księgarnia Nowa.
Trentowski, B.F., 1842b. Chowanna czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży. T. 2. Poznań: Księgarnia Nowa.
Trentowski, B.F., 1844a. Myślini czyli całokształt loiki narodowej. Tom 1. Poznań: Nakł. Autora u N. Kamieńskiego i Spółki.
Trentowski, B.F., 1844b. Myślini czyli całokształt loiki narodowej. Tom 2. Poznań: Nakł. Autora u N. Kamieńskiego i Spółki.
Tyszyński, A., 1854. Rozbiory i krytyki. Petersburg: B.M. Wolff.
Wagner, R., 2012. Infinity metaphors, idealism, and the applicability of mathematics. Iyyun: The Jerusalem Philosophical Quarterly, 61, pp.129–147.
Wagner, R., 2014. Wronski’s Infinities. HOPOS: The Journal of the International Society for the History of Philosophy of Science [Online], 4(1), pp.26–61. Available at: https://doi.org/10.1086/675402 [visited on 25 July 2017].
Wagner, R., 2016. Wronski’s Foundations of Mathematics. Science in Context [Online], 29(3), pp.241–271. Available at: https://doi.org/10.1017/S0269889716000077 [visited on 25 July 2017].
Wiszniewski, M., 1834. Bakona metoda tłumaczenia Natury, którą M. W. wyłożył i przydał wiadomość Sędziwoju Alchimiku Polskim. Kraków: Nakł. Autora, drukiem D.E. Friedleina księgarza.
Wójcik, W., 2013. Fenomen polskiej szkoły matematycznej a emigracja matematyków polskich w okresie II wojny światowej (The phenomenon of the Polish School of Mathematics and the emigration of Polish mathematicians during World War II). Zagadnienia Filozoficzne w Nauce (Philosophical Problems in Science) [Online], (53), pp.11–52. Available at: <http://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/57>.
Ziemba, T., 1872. Jan Śniadecki na polu filozofii. Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim Połączonego, XX (XLIII), pp.172–239.
Żochowski, J., 1845. Filozofia serca czyli mądrość praktyczna. Warszawa: Nakładem Augusta Emanuela Glücksberga, Księgarza.