Joseph Życiński’s understanding of temperate rationalism: epistemological and doxalogical role of subjective commitment
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
One of the main problems of modern rationalistic theories of science is the non-eliminability of the subjective factor in the development of science. Temperate rationalism of Newton-Smith was an attempt to solve this problem. J. Życiński developed his own version of temperate rationalism in which the subjective factor played much more substantial role. In the article I am presenting his specific idea of the personal commitment as a necessary condition for rationalism and science. In the first section I proceed to reconstruct ˙ Życiński’s argument leading him to the conclusion of this epistemological necessity. Next in the section 2 I present his idea of the epistemological uncertainty principle as a consequence of the subjective commitment. In sections 3 and 4 I explore axiological and pragmatic aspects of the Życiński solution. Finally, in the section 5 I do compare his temperate rationalism with Newton-Smith’s proposal in the context of the Polanyi’s idea of personal knowledge showing differences in their respective approach to the role of the subjective factor in science and rationalism.
Article Details
References
Almeder, R.F., 1998. Harmless Naturalism: The Limits of Science and the Nature of Philosophy. Chicago i La Salle, Illinois: Open Court.
Barbour, I.G., 1984. Mity, modele, paradygmaty: studium porównawcze nauk przyrodniczych i religii (M. Krośniak, Tłum.). Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Bernays, P., 1964. Reflections on Karl Popper’s epistemology. W: M.A. Bunge, red. The Critical Approach to Science and Philosophy: In Honor of Karl R. Popper. London [etc.]: The Free Press of Glencoe: Collier-Macmillan, ss. 32–44.
Braithwaite, R.B., 1953. Scientific Explanation: A Study of the Function, of the Theory, Probability and Law in Science. Cambridge: Cambridge University Press.
Bridgman, P.W., 1950. Reflections of a Physicist. Philosophical Library: New York.
Chakravartty, A., 2011. A puzzle about voluntarism about rational epistemic stances. Synthese [Online], 178(1), ss. 37–48. Dostępne na: https://doi.org/10.1007/s11229-009-9516-x [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Chalmers, D.J., 2012. Constructing the World. Oxford: Oxford University Press.
Eldar, S. i Laist, E., 2014. The misguided concept of partial justification. Legal Theory [Online], 20(3), ss. 157–185. Dostępne na: https://doi.org/10.1017/S1352325214000123 [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
van Fraassen, B.C., 2002. The Empirical Stance. New Haven; London: Yale University Press.
van Fraassen, B.C., 2011. On stance and rationality. Synthese [Online], 178(1), ss. 155–169. Dostępne na: https://doi.org/10.1007/s11229-009-9520-1 [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Grobler, A., 1993. Prawda i racjonalność naukowa. Kraków: Inter Esse.
Grobler, A., 2006. Metodologia nauk, seria: Kompendia Filozoficzne. Kraków: Wydawnictwo Aureus; Wydawnictwo Znak.
Heisenberg, W., 1927. Über den anschaulichen Inhalt der quantentheoretischen Kinematik und Mechanik. Zeitschrift für Physik [Online], 43(3–4), ss. 172–198. Dostępne na: https://doi.org/10.1007/BF01397280 [ostatni dostęp: 2 lipca 2020].
Kordig, C.R., 1978. Discovery and justification. Philosophy of Science [Online], 45(1), ss. 110–117. Dostępne na: <https://www.jstor.org/stable/186901> [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Kuhn, T.S., 1970. The Structure of Scientific Revolutions. 2nd ed., enlarged, seria: International Encyclopedia of Unified Science vol. 2, no. 2. Chicago; London: University of Chicago Press.
Kuhn, T.S., 1977. Objectivity, value judgment and theory choice. W: The Essential Tension: Selected Studies in Scientific Tradition and Change. Chicago: University of Chicago Press, ss. 320–339.
Kuhn, T.S., 1985. Obiektywność, sądy wartościujące i wybór teorii. W: Dwa bieguny: tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych (S. Amsterdamski, Tłum.), seria: Biblioteka Myśli Współczesnej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, ss. 440–466.
Kuhn, T.S., 2001. Struktura rewolucji naukowych (H. Ostromęcka i J. Nowotniak, Tłum.). Warszawa: Fundacja Aletheia.
Laudan, L., 1977. Progress and Its Problems: Toward a Theory of Scientific Growth. Berkeley; Los Angeles; London: University of California Press.
Laudan, L., 1984. Science and Values: The Aims of Science and Their Role in Scientific Debate, seria: Pittsburgh series in philosophy and history of science 11. Berkeley; Los Angeles; London: University of California Press.
Laudan, L., 1987. Progress or rationality? The prospects for normative naturalism. American Philosophical Quarterly [Online], 24(1), ss. 19–31. Dostępne na: <https://www.jstor.org/stable/20014171> [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Liana, Z., 2003. Naturalistyczne próby obrony realizmu naukowego. Roczniki Filozoficzne [Online], 51(3), ss. 127–150. Dostępne na: <https://www.jstor.org/stable/43408517> [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Liana, Z., 2019. Nauka jako racjonalna doxa. Józefa Życińskiego koncepcja nauki i filozofii nauki – poza internalizmem i eksternalizmem. Philosophical Problems in Science (Zagadnienia Filozoficzne w Nauce) [Online], (66), ss. 147–199. Dostępne na: <https://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/view/466> [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Monod, J., 1970. Le hasard et la nécessité: essai sur la philosophie naturelle de la biologie moderne. Paris: Éditions du Seuil.
Newton-Smith, W.H., 1981. The Rationality of Science. Boston; London; Henley: Routledge & Kegan Paul.
Poincaré, H., 1905. La valeur de la science, seria: Bibliothèque de Philosophie Scientifique. Paris: Ernest Flammarion.
Polanyi, M., 1962. Personal Knowledge: Towards a Postcritical Philosophy. 2, corrected edition. London: Routledge & Kegan Paul.
Popper, K.R., 1970. Normal science and its dangers. W: I. Lakatos i A. Musgrave, red. Criticism and the Growth of Knowledge, seria: Proceedings of the International Colloquium in the Philosophy of Science, London 1965 4. Cambridge: Cambridge Univ. Press, ss. 51–58.
Popper, K.R., 1979. Die beiden Grundprobleme der Erkenntnistheorie: aufgrund von Ms. aus d. Jahren 1930-1933, seria: Die Einheit der Gesellschaftswissenschaften Bd. 18. Tübingen: J.C.B. Mohr.
Popper, K.R., 1994. The myth of the framework. W: M.A. Notturno, red. The Myth of the Framework: In Defence of Science and Rationality. London; New York: Routledge, ss. 33–64.
Psillos, S., 1999. Scientific Realism: How Science Tracks Truth. London: Routledge.
Stanford, K., 2017. Underdetermination of Scientific Theory. W: E.N. Zalta, red. The Stanford Encyclopedia of Philosophy [Online]. Winter 2017. Stanford: Metaphysics Research Lab, Stanford University. Dostępne na: <https://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/scientific-underdetermination/> [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Szumilewicz-Lachman, I., 1978. Poincaré, seria: Myśli i Ludzie. Filozofia. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Teller, P., 2004. Discussion? What is a stance? Philosophical Studies [Online], 121(2), ss. 159–170. Dostępne na: https://doi.org/10.1007/s11098-004-5489-2 [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Teller, P., 2011. Learning to live with voluntarism. Synthese [Online], 178(1), ss. 49–66. Dostępne na: https://doi.org/10.1007/s11229-009-9517-9 [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Uncertainty principle, 2020. Encyclopedia Britannica [Online]. Dostępne na: <https://www.britannica.com/science/uncertainty-principle> [ostatni dostęp: 14 lipca 2020].
Życiński, J., 1983. Język i metoda. Kraków: Znak.
Życiński, J., 1985. Teizm i filozofia analityczna. T. 1. Kraków: Znak.
Życiński, J., 1988a. Teizm i filozofia analityczna. T. 2. Kraków: Znak.
Życiński, J., 1988b. The Structure of the Metascientific Revolution: An Essay on the Growth of Modern Science, seria: Philosophy in Science Library 3. Tucson: Pachart Publishing House.
Życiński, J., 1993. Granice racjonalności: eseje z filozofii nauki. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Życiński, J., 1996. Elementy filozofii nauki, seria: Academica 30. Tarnów: Biblos.
Życiński, J., 2013. Struktura rewolucji metanaukowej: studium rozwoju współczesnej nauki (M. Furman, Tłum.). Kraków: Copernicus Center Press.
Życiński, J., 2015. Elementy filozofii nauki. Wydanie drugie poszerzone, seria: Bramy Nauki. Kraków: Copernicus Center Press.